Wapenbezit onder jongeren: tijd voor actie op school

Wapenbezit onder jongeren is een groeiend probleem en scholen staan steeds vaker voor de uitdaging om een veilige leeromgeving te waarborgen. Recente incidenten in Den Haag, Capelle aan den IJssel, Almere en Eindhoven tonen aan dat dit niet langer een ver-van-mijn-bed-show is. In Frankrijk gaat de politie zelfs over tot tassencontroles op en rond scholen. Hoe kunnen Nederlandse scholen dit probleem aanpakken? En vooral: wat kunnen docenten en schooldirecteuren nu doen om escalaties te voorkomen?

Toename van wapens onder jongeren vraagt om een aanpak

De cijfers liegen er niet om. In 2024 werden 358 minderjarigen opgepakt met een echt vuurwapen – een stijging van 40% in vier jaar. In totaal nam de politie vorig jaar 1357 wapens in beslag bij jongeren, bijna 200 meer dan in 2023. Het gaat niet alleen om vuurwapens, maar ook om steek- en slagwapens zoals messen, knuppels en boksbeugels. Op scholen in Nederland worden steeds vaker wapens aangetroffen en vinden er incidenten plaats met soms fatale gevolgen.

In februari 2025 werd een havo-leerling van het Segbroek College in Den Haag opgepakt nadat hij een vuurwapen toonde aan een medeleerling. Op een andere school in dezelfde stad leidde wapengeweld zelfs tot de dood van een 16-jarige scholier. Frankrijk neemt al rigoureuze maatregelen, zoals politiecontroles en bewaking bij scholen. Dit onderstreept het belang voor Nederlandse onderwijsinstellingen om nu in actie te komen.

Wat kunnen scholen doen om wapenbezit tegen te gaan?

Scholen spelen een cruciale rol in het voorkomen en signaleren van wapengeweld. Dit vraagt om een combinatie van bewustwording, duidelijke protocollen en samenwerking met netwerkpartners. Een aantal essentiële stappen:

• Bewustwording en voorlichting: Open gesprekken over wapenbezit en geweld helpen leerlingen de risico’s beter te begrijpen. Dit kan door structurele voorlichting, zoals gastlessen van politie of ervaringsdeskundigen. Jongeren moeten de juridische en sociale gevolgen kennen, zoals een strafblad of schoolverwijdering. Neem deze thema’s structureel op in het onderwijsprogramma, bijvoorbeeld binnen burgerschapsvorming of mentorlessen, zodat leerlingen hier herhaaldelijk over leren en actief over discussiëren.
  
• Training voor schoolpersoneel: Docenten en andere medewerkers moeten signalen van wapenbezit herkennen. Let op subtiele gedragsveranderingen, zoals een leerling die constant zijn tas vasthoudt of zich sociaal terugtrekt. Angst bij medeleerlingen, fluistercampagnes of geruchten over wapenbezit kunnen ook waarschuwingssignalen zijn. Train personeel op hoe ze moeten handelen bij vermoedens van wapenbezit, de signalen van ondermijnend gedrag en hoe ze een veilige en vertrouwelijke meldcultuur stimuleren.
• Samenwerking met politie en jeugdwerkers: Scholen kunnen preventieve maatregelen versterken door samen te werken met politie en maatschappelijk werkers. Denk aan informatieve bijeenkomsten, ondersteuning bij risicoleerlingen en overleg over veiligheidsbeleid. Jeugdwerkers of maatschappelijk werkers kunnen risicoleerlingen vroeg begeleiden en alternatieven bieden, zoals sport, coaching of andere activiteiten die hen weghouden van criminele invloeden. Deze samenwerking met netwerkpartners is belangrijk, omdat zij vanuit verschillende hoeken expertise inbrengen die bijdragen aan een veilige leeromgeving. Door samen te werken, versterken scholen de preventieve maatregelen en vergroten ze de kans op succes.
• Strikte schoolregels en sanctiebeleid: Een zero-tolerance beleid tegen wapens geeft duidelijkheid en voorkomt misverstanden. Dit betekent heldere protocollen en directe sancties, zoals schorsing of doorverwijzing naar hulpinstanties. Ouders/verzorgers en leerlingen moeten hiervan goed op de hoogte zijn, bijvoorbeeld via een gedragscode of ouderavonden.
• Veiligheidsmaatregelen binnen de school: Fysieke maatregelen kunnen helpen om wapenbezit te ontmoedigen. Denk aan cameratoezicht of kluiscontroles. Scholen kunnen ook een veilige meldstructuur opzetten, waarbij leerlingen anoniem zorgen kunnen delen over medeleerlingen. Dit kan bijvoorbeeld via een vertrouwenspersoon, een meldpunt binnen de school of een online platform.

Ondersteuning bij beleid en training

Veel scholen weten niet goed hoe ze moeten handelen bij wapenbezit onder leerlingen. Hoe ga je om met vermoedens? Welke stappen zet je als er daadwerkelijk een wapen wordt aangetroffen? Hoe zorg je voor een sterke meldcultuur?

Scherp in Veiligheid helpt scholen met: 

• Trainingen voor personeel: We bieden trainingen aan om signalen van ondermijnend gedrag te herkennen en docenten handvatten te geven voor het creëren van een veilige omgeving.
  
• Sanctiebeleid: Wij ondersteunen bij het opstellen van een helder beleid, zodat docenten en schooldirecteuren weten hoe te handelen bij incidenten. 
• Samenwerkingsverbanden versterken: Wij helpen bij het opbouwen en versterken van samenwerkingen met netwerkpartners, zodat een gerichte en breed gedragen aanpak ontstaat om ondermijnend en risicogedrag effectief aan te pakken.

Een van de belangrijkste taken van scholen is het verzekeren van een veilige leeromgeving. De vraag is daarom niet óf je maatregelen moet nemen, maar hoe snel je actie onderneemt. Benieuwd hoe jouw school hierop kan inspelen? Neem contact op voor een vrijblijvend gesprek.