Fryslân tegen ondermijning

Het recentelijk uitgekomen onderzoek ‘Ondermijning in Fryslân’ (van der Torre, et al, 2024) bevestigde wat ons onderbuikgevoel eigenlijk al wist. Desalniettemin blijft het ernstig. En het doet vragen bij ons oproepen, met de meest essentiële: hoe kunnen wij, zij, jij en ik (nog) scherper bijdragen aan de aanpak van ondermijning in Fryslân? 

De Friese anonimiteit als criminele kans

Al eerder is er een rapport geschreven over ondermijning in Leeuwarden als centrumgemeente. Nu hebben Van der Torre, et al, (2024) de (gemeentelijke aanpak van) ondermijning in zeventien Friese gemeenten geanalyseerd. Zij concluderen dat een combinatie van situationele-, sociale- en economische factoren criminele kansen creëert in Fryslân. En criminelen weten deze maar ál te goed te benutten.

Met haar uitgestrekte land- en wateroppervlak en lage bevolkingsdichtheid, biedt Fryslân een vruchtbare bodem voor criminaliteit. Anderzijds zijn er ook veel (kleine) steden te vinden met daarin bijvoorbeeld wijken of buurten die geconcentreerde sociaaleconomische kwetsbaarheden vertonen, wat het werven van drugsklanten en uitvoerders vergemakkelijkt. Maar, Fryslân is ook goed te bereiken. De infrastructuur, met goede verbindingen over de weg of het water, maakt het gemakkelijk om van A naar B te komen; wat het voor criminelen eenvoudig maakt om mee te liften. Van oudsher stellen de inwoners van dunbevolkte kwetsbare delen van Fryslân bevolking autonomie op prijs. Zelfredzaamheid zet de toon en er is sprake van een anti-overheidssentiment. De overheid staat hierdoor (fysiek) op afstand. 

De gemeentelijke aanpak van ondermijning is in Fryslân uit de startblokken

Van der Torre, et al (2024) voegen hieraan toe dat dit voor sommige gemeenten van ‘ver’ moest komen. Veiligheid was tot 2017 in het bestuurlijke landschap geen gemeentelijke prioriteit. En ondermijning stond in vele gemeenten al helemaal niet op de kaart. De schaarse OOV-ambtenaren hadden veel taken en lang was de ondermijningsaanpak iets voor de Randstad (of Leeuwarden), aldus het onderzoek. Máár, de bestuurlijke aandacht voor ondermijning groeit. En: criminele praktijken houden zich niet aan gemeentegrenzen, er wordt erkend dat het een regionaal vraagstuk is. 

Maar wie trekt deze kar? 

Wanneer er gekeken wordt naar obstakels in het bestuurlijk aanpakken van ondermijning, komt al snel naar voren dat, volgens van der Torre, et al (2024), Fryslân te weinig OOV-ambtenaren kent voor het aantal inwoners. En zij hebben niet alleen te maken met ondermijning, er is sprake van een dubbele groei van de veiligheidsproblematiek waarbij andere uitdagingen om de hoek komen kijken, zoals (boeren)protesten, evenementen, verhoogde toeristendrukte en veranderende wet- en regelgeving. Er is sprake van een verhoogde werkdruk. En dit speelt niet alleen bij gemeente-ambtenaren; ook bij politie-ambtenaren (die een belangrijke signalerende en handhavende rol spelen in de aanpak van ondermijning) is er sprake van dungespreidheid. 

Van der Torre, et al (2024) roepen het lokaal bestuur op om van veiligheid een volwaardige pijler te maken. Zij wijzen op de dringende behoefte van bijna elke gemeente aan meer ambtelijke OOV-capaciteit, met verbeterde vormgeving, onderwijs en sturing in de aanpak. Daarnaast pleiten ze voor een dubbele BOA-ontwikkeling waarbij zowel de capaciteit als de kwaliteit in het kader van de ondermijningsaanpak moet worden vergroot. 

Scherp in de strijd tegen ondermijning

Onze dienstverlening sluit aan op deze visie. Dit spitsen wij af in drie invalshoeken. 

• Ten eerste adviseren onze experts op het organisatorisch inrichten van de aanpak van ondermijning. Welke expertise is nodig? Hoe richt je dit effectief in? We helpen je bij het samenstellen van je team en adviseren welke partijen je hierbij moet betrekken. Daarnaast bekijken we de aanpak van ondermijning vanuit een breed organisatieperspectief en helpen we de bewustwording en signaalherkenning binnen je gemeente te verhogen. Hiervoor ontwikkelen we innovatieve tools, zoals VR-trainingen voor gemeenteambtenaren, bestuurders en raadsleden. Zo zorgen we ervoor dat jouw team goed is voorbereid en uitgerust om ondermijning effectief aan te pakken.
• Daarnaast bieden we advies op het gebied van beleidsontwikkeling. Met onze inhoudelijke kennis en ervaring denken we mee en werken we aan bestuurlijke maatregelen en beleid, zoals Damoclesbeleid, Bibob-beleid en sekswerkbeleid. Onze juridisch experts binnen Scherp zijn goed op de hoogte van de actuele jurisprudentie, zodat nieuw beleid voldoet aan de laatste ontwikkelingen. Zo zorgen we er samen voor dat gemeenten beleidsmatig sterk staan in de aanpak van ondermijning.
• Ten derde bieden we inhoudelijk advies. Onze experts hebben uitgebreide kennis van diverse ondermijningsfenomenen, zoals PGB- en zorgfraude, en drugscriminaliteit. Met deze expertise fungeren we als sparringpartner voor je organisatie en kunnen we inhoudelijk advies geven aan teams, burgemeesters, en andere gemeentelijke organen zoals het college en de raad. Samen bekijken we wat specifieke casuïstiek nodig heeft, zodat we gerichte en effectieve oplossingen kunnen bieden.

Onze dienstverlening is flexibel en projectmatig. Op deze manier kunnen we tijdelijk inspringen om piekperiodes in werkzaamheden op te vangen en uw vaste AOOV’ers te ondersteunen. Ons doel is om opdrachtgevers uiteindelijk zelfstandig verder te laten werken met de juiste tools. En om gezamenlijk het hoofd te bieden tegen ondermijning.

Door organisaties en gemeenten te ondersteunen, te adviseren op proces- en beleidsontwikkeling dragen wij elke dag ons steentje bij aan de aanpak van ondermijning. Wil je meer weten over de manier waarop we dat doen? Neem dan contact met ons op.