Dreigingen uit het DTN uitgelegd

In juni 2024 werd het hernieuwde Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) gepubliceerd. In december 2023 werd het dreigingsniveau al verhoogd van niveau 3 (voorstelbaar) naar niveau 4 (substantieel). De terroristische dreiging is de afgelopen maanden wederom licht toegenomen. Daarom blijft het dreigingsniveau op 4 staan, wat betekent dat er een reële kans is dat een aanslag in Nederland zal plaatsvinden. CollegaKayleigh Smilda legt uit wat dit allemaal betekent.

Verhoogd dreigingsniveau

In december 2023 schreef ik al een blog naar aanleiding van het verhoogde dreigingsniveau. Hier beschreef ik wat het verhoogde dreigingsniveau betekent voor een veiligheidsadviseur. In deze blog zal ik juist inzoomen op de verschillende dreigingen die in het DTN genoemd staan. Want, wat houden de verschillende vormen van radicalisering, extremisme en terrorisme in en welke ontwikkelingen worden er in het DTN genoemd?

Jihadisme en radicale islam

De jihadistische dreiging tegen Europa is het afgelopen half jaar licht toegenomen. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid noemt het jihadisme dan ook nog steeds als de belangrijkste terroristische dreiging. Deze dreiging komt vooral vanuit netwerken die door ISIS geïnspireerd of aangestuurd worden. Vorig jaar troffen organisaties al voorbereidingen om terroristische aanslagen in Europa te plegen, maar door verschillende arrestaties zijn er waarschijnlijk aanslagen voorkomen.

Ook de oorlog in Gaza blijft de komende periode waarschijnlijk bijdragen aan de (voorstelbare) terroristische dreiging richting Nederland. Het grootste risico komt door jihadisten die sympathiseren met de Palestijnen en als individu overgaan tot geweld.

Een andere factor die bijdraagt aan de jihadistische dreiging zijn de Koranverbrandingen in Europa. Dit gebeurde afgelopen januari ook in Nederland, toen de voorman van de anti-islamclub Pegida probeerde om een Koran in brand te steken tijdens een demonstratie in Arnhem. De voorman, Edwin Wagensveld, werd voor zijn eigen veiligheid door de politie afgevoerd. Beelden van het incident gingen veelvuldig rond op sociale media. Volgens reacties op sociale media zou de Nederlandse staat bewust Koranschending faciliteren, mede vanwege de bescherming die de politie aan de voorman bood.

Wat houdt jihadisme in?

Jihadisme is een extreme ideologie die oproept tot het voeren van een ‘heilige oorlog’ tegen ‘ongelovigen’. Jihadisten claimen de islam om hun overtuigingen en manier van leven met geweld op te leggen aan anderen. Het jihadisme staat dus ver af van de de islam zoals moslims die aanhangen; jihadisten gebruiken principes uit de islam om hun daden te legitimeren en er betekenis aan te geven.

Meer info:

Rijksoverheid

Wees je ervan bewust dat gebeurtenissen als de oorlog in Gaza lokaal invloed hebben. Bespreek het vernieuwde DTN daarom met je collega's en maak een plan van aanpak.

Rechts-extremisme

Een aanslag vanuit het rechts-extremistische milieu blijft voorstelbaar. Personen delen online berichten met een nazistische inhoud, verheerlijken geweld of roepen op tot het ontketenen van een rassenoorlog. Vaak zijn deze personen minderjarig of jongvolwassen. Ideologische overtuigingen lijken binnen dit milieu steeds minder van belang; via bestaande geweldslust en de drang naar choqueren komen deze jongeren online uit bij rechts-terroristische chatgroepen en platforms.

De oorlog in Gaza draagt niet alleen bij aan de dreiging vanuit de jihadistische hoek. Sommige rechts-extremisten sympathiseren namelijk ook met de kant van de Palestijnse Islamitische Jihad met betrekking tot de oorlog in Gaza. Er wordt online bijvoorbeeld opgeroepen tot een ‘white jihad’ tegen Israël, oftewel het overnemen van jihadistisch taalgebruik, content en technieken. Zo’n oproep kan ook Nederlandse rechts-extremisten aanspreken.

Daarnaast uit een deel van de Nederlands rechts-extremistische groeperingen de afgelopen tijd steeds openlijker nazistisch gedachtegoed. Het gedachtegoed bereikt steeds meer mensen via social media, waardoor het soms ook genormaliseerd wordt.

Wat houdt rechts-extremisme in?

Van rechts-extremisme is volgens de AIVD sprake als er één van de volgende denkbeelden centraal staat:

Racisme en wit superioriteitsdenken,
antisemitisme,
vreemdelingenhaat (inclusief moslimhaat),
haat jegens vreemde (cultuur)elementen,
ultranationalisme.

De rechts-extremistische beweging in Nederland bestaat niet uit één groep. Er wordt online haat gezaaid en het rechts-extremistische gedachtegoed wordt veel gedeeld op sociale media, waardoor er steeds meer jongeren radicaliseren.

Meer info:

AIVD

Wat houdt anti-institutioneel extremisme in?

Vooral na de coronacrisis is het narratief van een ‘kwaadaardige elite’ meer gaan leven. Er is minder vertrouwen in de overheid, wat zich bijvoorbeeld uit in een dalende vaccinatiegraad. Van de anti-institutionele beweging in het algemeen en de zelfverklaarde soevereinen gaat in principe echter geen geweldsdreiging uit. De aanhang van de soevereinenbeweging wordt geschat op ongeveer tienduizend personen.

Anti-institutioneel extremisme

Er zijn zorgen over een kleine radicale minderheid van deze beweging, die wel bereid is om tot geweld over te gaan. Zo werd afgelopen week bekend dat twee verdachten in de ‘soevereinenzaak’ langer vast blijven zitten. Een man uit Deventer wilde vermoedelijk in opstand komen tegen de Nederlandse staat en kreeg drie handvuurwapens en munitie geleverd van een man uit Olst-Wijhe.

Sommige individuen of minderheden uit de soevereinenbeweging bereiden zich dus voor op een gewelddadige confrontatie met de overheid, maar in Nederland is deze dreiging vooralsnog een stuk kleiner en minder georganiseerd dan in andere landen, zoals Duitsland.

Links-extremisme

De Nederlands links-extremistische beweging uit zich voornamelijk activistisch, maar soms gaat dit activisme over in extremisme. Zo waren er de afgelopen tijd diverse pro-Palestina demonstraties bij universiteiten. Hier sloten ook links-extremisten bij aan, die in sommige gevallen wel overgingen tot geweld. De protesten leidden tot openbare ordeverstoringen, vernielingen en geweld tegen de politie.

Het links-extremisme uit zich ook in individuen die hun acties in 2023 steeds vaker tegen (extreem)rechtse politieke partijen keren. Het is dan ook voorstelbaar dat de vorming van het rechtse kabinet leidt tot toenemende activiteiten van links-extremisten. Behalve enkele kleinschalige incidenten kort na de verkiezingsuitslag blijven reacties vanuit links-extremistische hoek vooralsnog uit. Wel vinden er soms kleinschalige vernielingen plaats uit solidariteit met anarchisten in het buitenland.

Wat houdt links-extremisme in?

Onder links-extremisme verstaat de AIVD vooral het antifascistisch extremisme en het anarcho-extremisme. Het anarchisme kent verschillende stromingen maar centraal in het gedachtegoed staat dat men gezagsstructuren, zoals die ook in onze democratische rechtsorde voorkomen, verwerpt.

Veel problemen in de samenleving worden volgens hen veroorzaakt door de onderdrukking die uit zou gaan van de autoriteiten. De binnen linkse kringen ervaren verrechtsing van de politiek en van de samenleving en de polarisering tussen linkse en rechtse bewegingen over bepaalde onderwerpen kunnen worden gezien als belangrijke voedingsbodem van het antifascisme.

De meeste antifascistische acties komen voort uit de anarchistische beweging. Ze richten zich tegen door hen als ‘fascistisch ’bestempelde organisaties zoals politieke partijen maar ook tegen individuele politici en ze voeren actie tegen hen die rechtsextremisten ruimte zouden bieden.

Meer info:

AIVD

Internationale ontwikkelingen hebben lokale impact

Kortom, de aard en ernst van de dreigingen zijn altijd onderhevig aan maatschappelijke ontwikkelingen. Deze blog is echter te kort om een volledige analyse te geven.

Als veiligheidsadviseur is het belangrijk om je kennisniveau omtrent het dreigingsniveau op peil te houden en scherp te zijn op de actualiteit.

Wees je ervan bewust dat gebeurtenissen als de oorlog in Gaza lokaal invloed hebben. Want, wat doe jij wanneer een pro-Palestina demonstratie escaleert? Of er een Koranverbranding in jouw gemeente plaatsvindt? Want enkel wanneer je de context van de dreigingen kent, kun je een gegrond advies geven.

Bespreek het vernieuwde DTN daarom met je collega's en maak een plan van aanpak. Heb je daar hulp bij nodig? Wij hebben uitgebreide ervaring met het opstellen van dit soort plannen. Ik help je graag!