Prinsjesdag 2024 en veiligheid: weerbaarheid, weerbaarheid en weerbaarheid

“Als er één ding fundamenteel is, dan is dat een basisgevoel van veiligheid”, aldus koning Willem-Alexander tijdens de troonrede 2024. De derde dinsdag van september. De dag waarop het draait om de presentatie van de miljoenennota, maar ook over de duiding van de koers die Nederland de komende jaren zal gaan varen.

Het kabinet-Schoof heeft de plannen op het gebied van (inter)nationale veiligheid gepresenteerd. Van cyberdreigingen tot criminaliteitsbestrijding en grensoverschrijdende samenwerking – hoe zal de overheid de veiligheid waarborgen in een wereld die steeds complexer en onvoorspelbaarder wordt?

Collega's Fleur Valk, Hilde Wendel en Bernd Jager doken in de plannen en lichten drie, in onze ogen belangrijke, punten uit het regeerprogramma op dit specifieke thema uit:

1. Voorbereiding en weerbaarheid in relatie tot crises wordt geïntensiveerd

In het regeerakkoord loopt één duidelijke rode draad door de veiligheidsplannen: de dreigingen voor zowel nationale als internationale veiligheid nemen toe, worden diffuser en versterken elkaar. In reactie hierop zet het kabinet stevig in op het vergroten van de weerbaarheid van de samenleving – van overheid en bedrijven tot burgers, evenals de vitale infrastructuur en processen waarop we vertrouwen. Om deze diverse dreigingen het hoofd te bieden, wil het kabinet zorgen voor betere voorbereiding en training in crisissituaties.

Een concreet voorbeeld hiervan is de actieve versterking op het thema crisisbeheersing, met een nadruk op nieuwe van planvorming, de doorontwikkeling van risicocommunicatie en nauwere samenwerking tussen relevante partijen. Het is nog onduidelijk hoe dit zich verhoudt tot de 10 procent korting op de rijksfinanciering voor de veiligheidsregio’s zoals in de Miljoenennota wordt voorgesteld, iets waar het Veiligheidsberaad inmiddels grote zorgen over heeft geuit. 

2. Inzetten op een verbeterde informatiepositie

De diversiteit aan en diffuusheid van dreigingen, maakt dat het kabinet sterk inzet op het verstevigen van haar eigen informatiepositie en die van de cruciale spelers in het veiligheidsdomein. Dit zien we op verschillende plekken in het regeerprogramma terug. Dit komt onder andere tot uiting in de uitbreiding van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (AIVD, MIVD), waarbij de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten wordt herzien en de bevoegdheden waar nodig worden vergroot.

Op lokaal niveau zien we dat het kabinet de politiebevoegdheden ten aanzien van informatievergaring over (potentieel) grootschalige openbare ordeverstoringen (bijvoorbeeld bij demonstraties) wil uitbreiden. Het kabinet introduceert daarnaast innovatieve politieloketten, die niet alleen laagdrempelig contact tussen politie en burgers bevorderen, maar ook helpen om een beter zicht te krijgen op wat er binnen wijken speelt.

3. Ondermijning als topprioriteit van het kabinet