Zorg voor je bevolkingszorg-collega's na een ingrijpende gebeurtenis

Een ingrijpende gebeurtenis, we maken het allemaal mee in ons leven. Ieder op zijn of haar eigen wijze. Het verwerken daarvan kunnen we zelf. Ruim 90% doet het prima, vooral omdat zij een verhaal vertellen aan derden. Een ingrijpende gebeurtenis is onverwacht, overweldigend, onrechtvaardig, zinloos of levensbedreigend. Niet elke ingrijpende gebeurtenis is ook een traumatische ervaring. Wat voor iemand traumatisch 1 is, verschilt per persoon.

Het belang van de nafase in bevolkingszorg

Een man vertelt zijn verhaal dat hij is bedreigd bij een inzet, in de rol van bevolkingszorg, laten we hem Simon noemen. Een grote man, ervaren, rustig en getraind. Simon heeft een akkefietje met een persoon op straat. Deze man komt binnen de persoonlijke ruimte van Simon. Deze persoonlijke ruimte vormt een soort veilige luchtbel om Simon heen, hij voelt dat het niet goed is. Simon handelt correct, de zaak wordt gesust en escaleert niet. Maar in het hoofd van Simon is dat wel zo. Zijn persoonlijke ruimte is geschaad. Gelukkig voor Simon is hij adequaat opgevangen en heeft hij meermaals zijn verhaal kunnen doen.

Maar als hij mij het verhaal nogmaals vertelt, staat het huilen hem nader dan de voor mij zo bekende lach van hem. Simons verhaal pakt me en maakt dat ik deze column schrijf.

Jaren geleden hoorde ik het verhaal van een vrouw die opvang deed van nabestaanden bij een inzet met diverse minderjarige doden, laten we haar Simone noemen. Zonder enige opleiding, zonder enige (psychologische) kennis van wat te doen, startte Simone die dag onbevangen met haar taak. Simone had gelukkig als mens veel levenservaring. Een, voor mij, typisch Brabantse oma.

Toen ik haar sprak in een training noemde ze me dat zij de namen van de overleden minderjarigen op een briefje had geschreven. Om de juiste namen te noemen als ze de ouders sprak, was Simone's reden. Simone vertelde haar verhaal van de opvang. Op mijn vraag of ik het briefje mocht zien, werd Simone emotioneel. Ze haalde het briefje tevoorschijn en het voelde goed voor Simone, ze kon weer over het incident praten.

Vergeet ook niet dat leden van bevolkingszorg die op “kantoor” zitten tijdens een ramp of crisis, dus niet in de spreekwoordelijke vuurlinie staan, ook behoefte hebben om hun verhaal te doen. Zo vertelde een lid van een team van bevolkingszorg tijdens een incident met overledenen, dat zij het er thuis niet over kon hebben. Ze vond het fijn haar verhaal te doen, nu ze met mensen was die bij het incident waren geweest. Haar collega, die tijdens de training naast haar zat, had drie dagen onder een dekbed gelegen na het incident. Ook zij vond het erg fijn dat ze, voor het eerst, haar verhaal kon doen.

Vang je collega's op na een traumatische gebeurtenis

"Ik kan het mijn vrouw wel vertellen, maar ik kan het niet met haar over hebben..." dat hoorde ik een ander zeggen na zijn inzet als officier van dienst bevolkingszorg, waarbij mensen waren overleden.

De beste psycholoog zit thuis, heb ik weleens gehoord van een psychotherapeut. En dat is waar. Ook is het fijn om te praten met mensen die aanwezig zijn geweest bij het incident.

Een tijd terug volgde ik een training groepsopvang na een traumatische gebeurtenis. Daar werd me wederom duidelijk hoe belangrijk het is om collega’s van een incident op te vangen. Ik leerde dat psychische gezondheid een vorm is van persoonlijke hygiëne. Naast tandenpoetsen, huid- en haarverzorging, eten en drinken ook de geest verzorgen. Je verhaal doen. Zonder goed of fout, een operationele briefing: een verhaal over hoe het technisch is gegaan helpt achteraf de gaten te vullen van een verhaal. Zo hoef je deze zelf niet in te vullen, te verzinnen om het verhaal kloppend te maken.

Je verhaal doen is belangrijk. Het is in de kern zo eenvoudig: open vragen stellen, geen oordeel, een luisterend oor zijn en (psycho)informatie geven. Ook educatie vooraf, bij aanvang van je functie binnen bevolkingszorg kan helpen. Het zou zo eenvoudig moeten zijn, aan leden van bevolkingszorg noemen wat een ingrijpende gebeurtenis met je kan doen. En dat de reactie die je ervaart een normale reactie is op een abnormale gebeurtenis.

Nu zal je misschien zeggen Marcel, maar er is al zoveel nazorg voor operationele diensten? Dan zeg ik, ik heet geen Marcel maar Walter en voor bevolkingszorg is nog een heel lange weg te gaan om tot het niveau van de operationele diensten zoals politie, brandweer en GHOR te komen…

Ik pleit dus voor een professionaliseringsslag binnen bevolkingszorg als het gaat om (groeps)opvang na ingrijpende gebeurtenissen, zoals we dit al kennen bij de teams collegiale ondersteuning van andere operationele diensten. Zo zou gestart moeten worden met psycho-educatie bij alle opleidingen binnen bevolkingszorg te beginnen met de officier van dienst bevolkingszorg.