De burgemeester en de wolf
De recente incidenten in het landgoed Den Treek en het daaropvolgende noodbevel van de gemeente Leusden werpen een nieuw licht op de discussie over het veilig kunnen samenleven met de wolf in Nederland. De maatschappelijke discussie laait feller op, waarbij de tegenstellingen tussen voor en tegenstanders wederom sterk naar voren komen. Deze discussie kwam eerder in 2023 al tot een hoogtepunt toen in Wapse een wolf werd doodgeschoten door de politie, na een aanwijzing van de locoburgemeester van de gemeente Westerveld. Om wat helderheid te verschaffen, schreef collega Harmen Krul een blog over jouw mogelijkheden als het gaat om de wolf.
Noodrecht niet per se de logische keuze
Allemaal een beetje bevoegd gezag
Bij probleemsituaties met wolven kom je al snel bij de vraag: wie moet hier wat tegen doen? In theorie is deze vraag makkelijk te beantwoorden, maar de praktijk blijkt weerbarstiger.
De provincie is het bevoegd gezag op het gebied van natuurbeheer. Gedeputeerde Staten kunnen op grond van de Omgevingswet een omgevingsvergunning afgeven op basis waarvan een wolf verstoord, gevangen of gedood mag worden. Deze rol maakt dat de provincie in zowel de preventieve als repressieve kant aan zet is.
De burgemeester is het bevoegd gezag op het gebied van openbare orde en veiligheid. De burgemeester kan indien noodzakelijk gemeentelijke noodbevoegdheden inzetten bij (ernstige vrees voor het ontstaan van) ernstige wanordelijkheden of rampen. Dat dit niet zonder meer mogelijk is bij optreden tegen de wolf is, komt er onverkort op neer dat de inzet van noodbevoegdheden altijd begrensd worden door subsidiariteit en proportionaliteit. In het eerder genoemde artikel van Wierenga, Westerhof en mijzelf, leggen we uitgebreid uit hoe dat zit bij casuïstiek rondom de wolf.
Wanneer gebruik je het gemeentelijk noodrecht?
Een noodmaatregel dient een onverwijlde reactie te zijn op de onmiddellijke ernstige dreiging die de wolf oplevert. Als het gevaar reeds is geweken, bijvoorbeeld omdat de wolf is gevangen, dan kan er niet langer op grond van een gemeentelijke noodbevoegdheid worden ingegrepen. Inzet van deze noodbevoegdheden is uitsluitend toegestaan als ultimum remedium.
Op het gebied van probleemsituaties met wolven kom je al snel bij de vraag: wie moet hier wat tegen doen? In theorie is deze vraag makkelijk te beantwoorden, maar de praktijk blijkt weerbarstiger.
Optreden bij veiligheidsproblemen
Om op te kunnen treden bij veiligheidsproblematiek door wolven, is het van belang om goed af te stemmen met ketenpartners; met name de provincie en de politie. Bij gemelde incidenten moet altijd de afstemming gezocht worden met een wolvendeskundige (veelal vanuit de provincie). Afschot van een wolf zonder afstemming met een wolvendeskundige is volgens het openbaar ministerie in bijna geen enkel geval mogelijk. Als aov’er dien je bij incidenten dan ook contact te leggen met je contactpersoon op dit gebied bij de provincie.
Goed om te benoemen is dat de politie bevoegd is om direct actie te ondernemen in situaties waarin acuut gezondheids- of levensgevaar dreigt. De politie zou in acute gevallen een wolf kunnen afschieten, net zoals dit in sommige gevallen gedaan is bij gevaarlijke honden. Maar dan hebben we het wel over die situaties dat een agent direct getuige is van een (potentiële) aanval van een wolf en daarmee acuut zorgt voor gezondheids- of levensgevaar.
Het inzetten van een noodbevel kan alleen wanneer de reguliere bevoegdheden van de provincie niet kunnen worden afgewacht. Bij het inzetten van een noodbevel zal altijd rekening gehouden moeten worden met subsidiariteit. Stel jezelf dan ook altijd de vraag: wat is het minst ingrijpende middel waarmee we de situatie onder controle kunnen krijgen?
Het Leusdense noodbevel is een voorbeeld van een goed toegepast noodbevel, waarbij het minst ingrijpende middel is gekozen. Bij de probleemsituatie met een wolf in Leusden zien we dat dergelijke bevoegdheden ingezet zijn om grip te krijgen op de situatie. Door het landgoed Den Treek af te laten sluiten voor publiek, borgt de burgemeester de openbare veiligheid en geeft hij de provincie de mogelijkheid om de probleemsituatie alsnog met de inzet van reguliere bevoegdheden op te lossen.
Stel een handelingsprotocol op
We helpen je graag
Heeft jouw organisatie hulp nodig bij het opstellen van een wolvenprotocol of heb je andere vragen ten aanzien van jouw rol als adviseur openbare orde en veiligheid op dit gebied? Om het je makkelijk te maken hebben we de blog voor je in een PDF-bestand beschikbaar gemaakt. En op basis van ons “format wolvenprotocol” kunnen we snel met elkaar tot een gemeentelijk protocol komen.
Heb je aanvullende vragen? Wil je meer weten over het artikel dat Harmen schreef met Adriaan Wierenga en Jorrit Westerhof? Of op de hoogte blijven van OOV-ontwikkelingen rondom de wolf? Vul dan dit formulier in.
We staan je graag bij met raad en daad.
Over Harmen
Deze blog is geschreven door onze Juridisch Adviseur Veiligheid Harmen Krul. Van jongs af aan werd Harmen al geïntrigeerd door organisaties zoals defensie, de politie en de brandweer. Dit heeft hem ertoe bewogen om de opleiding Integrale Veiligheidskunde te volgen. Tijdens deze opleiding ontdekte hij zijn passie voor juridische vraagstukken en de manier waarop dit onlosmakelijk verbonden is met de onderwerpen openbare orde & veiligheid en crisisbeheersing.
Harmen is een netwerker. Iemand die precies en nauwkeurig te werk gaat en hierbij graag samenwerkt en verbindt. Hij is toegankelijk en betrouwbaar en zoekt altijd naar de vraag achter de vraag. Zijn interesse ligt bij juridische veiligheidsvraagstukken binnen het publieke domein.
Loop je tegen vraagstukken rondom de wolf aan of wil je met Harmen sparren? Neem dan gerust contact met hem op.
